“میثاق حق زندگی” فراخوانی است که تاکنون ۱۵ تشکل سیاسی، حزب و ائتلاف دموکراسی‌خواه ایران با اندک تفاوت‌هایی بر سر مفاد آن به توافق رسیده‌اند. این میثاق در چارچوب کلی‌ترین موازین حقوق بشر برای ایرانی آزاد تنظیم شده است.شماری از احزاب و سازمان‌های سیاسی دموکراسی‌خواه ایران روز سه‌شنبه ۱۰ مرداد ۱۴۰۲ (اول آگوست ۲۰۲۳) متنی با عنوان “میثاق حق زندگی” را امضا و منتشر کردند.
بر اساس متن منتشر شده در سایت “جمهوری” متعلق به اتحاد جمهوری‌خواهان ایران، این “یک میثاق پایه‌ای عمومی در دوره مبارزه با حکومت حق‌کُش ولایی، در جریان گذار و در دوره پس از آن” است که امضاکنندگان آن را “به مردم ایران پیشنهاد می‌کنند”.
مبانی این میثاق هم بر “مخالفت با مجازات اعدام و سلب حق حیات” و هم بر مخالفت با “شکنجه، اذیت و آزار جسمی و روانی و نیز اعتراف‌گیری در زیر شکنجه” استوار است.
به گفته امضاکنندگان این فراخوان، “میثاق حق زندگی” مبتنی بر مبنای نظری “حق داشتن حق” و به مثابه اهم حقوق شهروندی، مصونیت جسمی و روانی همگان و احترام به شأن انسان به عنوان انسان است و بنياد آن بر اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون‌های الحاقی آن استوار است.
ارکان میثاق
ارکان این میثاق عبارت‌اند از:
حقِ داشتن حق، منتزع از گرایش سیاسی، گرایش دینی، گرایش جنسی، گرایش عقیدتی و تعلق اتنیکی
منع مطلق اعدام
منع مطلق شکنجه جسمی و روانی
پایبندی به رویه قضایی عادلانه، شفاف و شکایت‌پذیر، بدون هیچ استثنایی
تعهد به مفاد پنج‌گانه میثاق
امضاکنندگان فراخوان به این میثاق خود را به مفاد پنج‌گانه زیر متعهد می‌دانند:
۱. متعهد می‌شوند، همه انسان‌ها را دارای حق بدانند و هیچ انسانی را به دلیل گرایش سیاسی، جنسیتی، عقیدتی و تعلق اتنیکی آن خارج از پهنه حق قرار ندهند.
۲. متعهد می‌شوند، مجازات اعدام و سلب حق حیات را برای هیچ انسانی سزاوار ندانند و عليه این کیفردهی مبارزه کنند. هیچ انسانی حتّی اگر مجرم تشخیص داده شود، با هر تابعیتی، با هر گرایش جنسی، دینی و سیاسی، و با هر پیشینه‌ای نباید از حق زندگی محروم شود.
۳. متعهد می‌شوند، شکنجه، اذیت و آزار جسمی و روانی را ناموجه و ممنوع و اعتراف‌گیری زیر شکنجه را بی‌اعتبار بدانند.
۴. متعهد می‌شوند، به رویه‌ی قضایی پایبند باشند، اختلاف نظر سیاسی و عقیدتی را بهانه اتهام‌زنی قرار ندهند و حقوق برابرِ سزاوار همگان را بنابر سلیقه خود و مصلحت گروه خود پایمال نسازند.
۵. متعهد می‌شوند، در هر جایی که باشند، داخل مرزهای کشور ایران یا خارج از آن، و بر هر موضع سیاسی که باشند، موافق یا مخالف حکومت زمان خود باشند یا حامی آن، تا زمانی که به صورت صریح و علنی امضایشان را پس نگرفته باشند، متعهد بر سر این ميثاق بمانند.
این میثاق به امضای ۱۵ تشکل سیاسی، حزب و ائتلاف دموکراسی‌خواه زیر رسیده که گفته می‌شود دربرگیرنده ۳۲ گروه اپوزیسیون ایران است:
اتحاد جمهوری خواهان ايران، شورای مدیریت گذار، جبهه مردمان ایران، جبهه ملی ايران ـ اروپا، حزب چپ ایران، حزب دمکرات آذربایجان، حزب دموکراتیک مردم ایران، حزب مشروطه ایران (لیبرال دمکرات)، سازمان‌های جبهه ملی ايران در خارج از کشور، همبستگی جمهوری خواهان ايران، سازمان فدائيان خلق ايران (اکثريت)، شورای ملی تصميم، نقشه راه برای دموکراسی در ایران، همبستگی فراگیر برای آزادی و برابری در ایران، کنگره ملیت‌های ایران فدرال.
گفته شده که متن این میثاق هم‌زمان به صورت جداگانه و انفرادی منتشر شده و امضاکنندگان خود را به آن متعهد دانسته‌اند.
همچنین اشاره شده است که متن منتشرشده از سوی تعدادی از این گروه‌ها، دارای تفاوت‌های جزئی است که برآمده از تفاوت نگاه این گروه‌ها نسبت به مسئله هویت مرکز-پیرامون و یا نامیدن حکومت کنونی و آینده ایران است.
تفاوت در برخی دیدگاه‌ها
در متن منتشر شده در سایت اتحاد جمهوری‌خواهان ایران به برخی دیدگاه‌های متفاوت تشکل‌های امضاکننده اشاره شده است، از جمله اینکه “حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات)” معتقد به تغییر عبارت “تعلق اتنیکی” به “تعلق به خانواده اقوام ایرانی” است.
یا اینکه تشکل “کنگره ملیت‌های ایران فدرال” معتقد به تغییر عبارت “تعلق اتنیکی” به “تعلق فرهنگی، زبانی و ملیتی” است. این تشکل همچنین معتقد به تغییر عبارت “دوره مبارزه با حکومت حق‌کش ولایی در جریان گذار و در دوره پس از آن” به عبارت “دوره مبارزه برای تغییر کلیت (سرنگونی) حکومت اسلامی و پس از آن تشکیل نظامی سیاسی دموکراتیک جایگزین” است.
با این حال سایت اتحاد جمهوری‌خواهان در این رابطه توضیح داده است، از آنجا که “رسالت این میثاق حل مناقشه هویتی مرکز-پیرامون نیست، همچنین ادبیات و صورت‌بندی کلامی تغییر جمهوری اسلامی، در اصل محتوای میثاق تغییر زیادی ایجاد نمی‌کند”.
